Gisheid

[Leraar:] Er zijn wel drie, nou nee zeker vier kleintjes die heel grote dingen kunnen:
1. een bacterie die een olifant ziek maakt;
2. een virus dat een hele wielerploeg griep bezorgt;
3. een schepje zuurdesem dat deeg voor twintig broden laat rijzen;
4. een kogel die een generaal doodt en een eind maakt aan de oorlog.

Nu jullie!

[Ad:] een pilletje dat een zieke beter maakt!
[Sofie:] een beukennootje waar een grote boom uit groeit.
[Joep:] een spijker die een vrachtwagen een lekke band geeft zodat die moet stoppen.
[Doki:] een dominee die duizend mensen een blij lied laat zingen.

In de bijbel komen we telspreuken tegen. Bedoeld om ons te helpen onze wereld te lezen, besef te ontwikkelen voor strategieën van de Schepper. Ze signaleren regelmatigheden bij dieren en planten, bij mensen,in het verloop van de dingen. Met een telspreuk train je leerlingen te zoeken naar principes en peil je of ze volgen wat jij daarover hebt verteld. Telspreuken zijn een interactieve werkvorm.

De bijbel noemt de kunst van het lezen van je werkelijkheid ‘wijsheid’, chokma. Via het Jiddisch is het Hebreeuwse bijvoeglijke naamwoord chakam, ‘wijs’, als ‘goochem’ in het Nederlands terecht gekomen. Ja, aan de beginletter, de chet, heb je al genoeg: ‘gis’.

God zelf was de eerste wijsheidsleraar. Hij stuurde de dieren bij de mens langs met de bedoeling dat die daardoor iets zou ontdekken over zichzelf. Kennelijk is de dierenwereld zo georganiseerd dat je daar iets van kunt leren over jezelf. In telspreuken lopen heel wat dieren rond. Bij voorbeeld in die van Agur in Spreuken 30.

In de verzen 24-28 laat hij zien hoe gis mieren, klipdassen, sprinkhanen en gekko’s de nadelen van hun kleinheid opvangen. Laat wie niet groot is, goochem zijn. Handig, o mens, en slim! Want jij stelt ook niet heel veel voor…

In de les van de verzen 29-31 onthult Agur dat je komt waar je wezen moet als je op weg erheen kracht uitstraalt als een leeuw, tempo maakt als de een of andere snelheidsduivel (die ‘trotse haan’ is een niet zo voor de hand liggende vertaalgok), als je je hindernissen neemt als de steenbok, of als je een legertje medestanders meeneemt. Een doel is belangrijk, maar de manier waarop je dat wilt bereiken niet minder.

En nou jij! Ben je er al achter hoe een goocheme dominee…?

[Pro Ministerio 45/3 (sep 2016) p. 9]

Voor andere gisse werkvormen in de bijbel zie de blog ‘Oefenstof’ (het boek Ester als ‘invuloefening’; bijbelsplinters.wordpress.com/2012/11/25/oefenstof-2) en ‘Maatstaf’ (hoe de hyper-alfabetische Psalm 119 gemaakt zou kunnen zijn; bijbelsplinters.wordpress.com/2015/01/08/maatstaf)